Realizując drugi ze zdobytych grantów Fundacji Banku Zachodniego WBK, członkowie Stowarzyszenia Historycznego Pamięć i Tożsamość  oznaczyli tablicami informacyjnymi pomnik wojenny na cmentarzu komunalnym w Brojcach. Na terenie gminy znajduje się ich aż pięć. Pomniki zostały wzniesione w latach 20. lub 30. XX wieku. Miały one na celu uczczenie mieszkańców danej miejscowości poległych na frontach I wojny światowej, zwanej wówczas Wielką Wojną. Zbiórki funduszy na ten cel prowadzono wśród mieszkańców, a wykonawcami pomników byli lokalni artyści i firmy kamieniarskie. Stawiano je zazwyczaj w miejscach eksponowanych. W małych miasteczkach i wsiach były to cmentarze przykościelne, śródpolne, centralne place, rozwidlenia dróg, kościoły i parki dworskie. Oprócz upamiętnienia nazwisk poległych i dat ich śmierci miały one wyrażać żal i ostrzegać przyszłe pokolenia przed okropieństwami wojny. Częstym  motywem umieszczanym na pomnikach są Krzyże Żelazne, hełmy, miecze, orły, liście dębowe i laurowe oraz bagnety. Ważnym elementem kompozycyjnym była zieleń otaczająca pomniki. Sadzono przy nich najczęściej, od jednego do kilkudziesięciu, drzew. Najczęściej były to dęby, zwane „dębami Wilhelma” (symbolizujące świętość i wieczność natury oraz siłę, szlachetność i sławę); lipy  (oznakę pokoju), a także żywotniki zachodnie (tuje), rośliny śmierci odstraszająca złe moce.

W okresie powojennym częstą praktyką było ich wywracanie, wysadzanie, tłuczenie (demontowanie) tablic. W wielu przypadkach zaadaptowano je, poprzez usunięcie elementów dekoracyjnych, na podstawy pod figury m. in. Matki Boskiej, Jezusa oraz krzyże, a także przerabiając na komunistyczne pomniki propagandowe. Dzięki zdobytemu finansowaniu zachowane do dziś pomniki, upamiętniające dawnych mieszkańców Gminy Brojce, nie będą anonimowe.

Tekst: Jacek Kuczkowski

Projekt graficzny tablic:  Artur Wabik