W spotkaniu uczestniczyła spora grupa osób. Najpierw przedstawiłem jakie działania podejmowaliśmy w pierwszym półroczu, a było ich sporo. Pisaliśmy o większości z nich na naszej stronie internetowej.
W drugim punkcie przedstawiliśmy zamierzenia na drogie półrocze 2017 r. Podjęliśmy decyzję, że w miesiącach letnich tj. w lipcu i sierpniu, w niedzielne popołudnia, Izba Muzealna w Rymaniu będzie nieczynna.
Zaplanowanych przedsięwzięć nie brakuje. Głównym będzie budowa lapidarium na cmentarzu w Rymaniu. Prace w tym kierunku są prowadzone od dłuższego czasu, a poszczególne eksponaty ( tablice, płyty nagrobne, krzyże) są już zebrane i aktualnie konserwowane. Temat ten przedstawił kol. Edmund Kaźmierski, który zagadnienie to prowadzi.
Z innych przedsięwzięć, które planujemy to m. in: wykonanie kolejnej tablicy z zakresu historii jednego z kościołów, postawimy też tablicę przy obelisku kamiennym Manteufflów w Starninie oraz opracujemy tablicę do lapidarium, nadal pracujemy nadal nad powiększeniem naszej Izby Muzealnej oraz nad konserwacją nowych eksponatów, a mamy już ich zaewidencjonowanych ponad 750!
Po dyskusji, w której zostało poruszone wiele ciekawych wątków dot. naszej działalności i historii gminy Rymań, udaliśmy się w miejsce gdzie składowane są przyszłe elementy lapidarium. Przy okazji mieliśmy też okazję oglądać wiele ciekawych znalezisk, jakie posiada kol. Andrzej Szewczyk (zaznaczę też, że wiele z nich przekazał do naszej Izby Muzealnej).
Spotkanie minęło w bardzo miłej atmosferze przy kawie i ciasteczkach. Po raz kolejny dziękujemy za pomoc w organizacji tego spotkania p. Beacie Baweł z biblioteki gminnej.
Zdj. Tadeusz Dach
]]>Parafia w Rymaniu została utworzona 15 lipca 1947 roku, a jej pierwszym proboszczem był ks. Stefan Reguła i to jemu została poświęcona duża część przedstawionej informacji. Dużym problemem był brak księży i bardzo rozległy teren, który księża obsługiwali. Nie mniejszym był brak wyposażenia kościelnego, szat liturgicznych i wiele, wiele innych. Kolejni proboszczowie uzupełniali te braki przy ogromnej pomocy i ofiarności parafian.
Nie zabrakło też pytań do prowadzących prelekcję oraz do księdza proboszcza, Krzysztofa Kempy. W imieniu organizatorów prelekcji dziękuję wszystkim za udział w naszym przedsięwzięciu i mamy nadzieję, ze przekazane informacje poszerzyły Państwa wiedzę w tym temacie.
Na zakończenie chciałbym podziękować również członkom Stowarzyszenia Historycznego , którzy brali udział w przygotowaniu naszych działań tj. Edmundowi Kaźmierskiemu, Andrzejowi Kozioł, Jolancie Dach i Mariuszowi Zakonkowi.
Autor: Tadeusz Dach
]]>20 kwietnia 2016 r., nasze Stowarzyszenie podpisało trójstronne porozumienie z wójtem Gminy Rymań, P. Mirosławem Terleckim oraz dyrektorem Zespołu Szkół w Rymaniu, p. Henrykiem Gromkiem o udostępnienie pomieszczenia w szkole i utworzenie w nim Regionalnej Izby Muzealnej. Zadaniem Izby miało być zebranie w jednym miejscu wszelkiego rodzaju pamiątek, przedmiotów codziennego użytku, dokumentów itp. opowiadających historię życia codziennego i historii Ziemi Rymańskiej.
Prace nad powstaniem RIM w Gminie Rymań koordynowali członkowie zarządu naszego Stowarzyszenia, panowie Tadeusz Dach i Edmund Kaźmierski, wspierani przez Andrzeja Kozioł i lokalnych działaczy społecznych, którym dziękujemy za ich pracę.
Pierwsze eksponaty zostały przekazane przez nauczyciela historii z Zespołu Szkół p. Ireneusza Piecyk, który od ponad 20 lat gromadził w szkole różnego rodzaju pamiątki związane z historią gminy Rymań. Następnie zaczęły spływać różnego rodzaju „znaleziska” od mieszkańców gminy, którzy wzbogacili muzeum o liczne i cenne eksponaty.
Poniżej krótka relacja, za portalem gorawino.net:
„(…) zaproszeni goście przeszli do pomieszczeń Izby Muzealnej. Tam Wójt Gminy, Mirosław Terlecki oraz Prezes Stowarzyszenia Historycznego „Pamięć i Tożsamość” Michał Zinowik, dokonali symbolicznego jej otwarcia. Wewnątrz, proboszcz parafii w Rymaniu ks. Krzysztof Kempa pobłogosławił Regionalną Izbę Muzealną i życzył jej dalszego rozwoju. Pan Ireneusz Piecyk mówił o początkach zbierania eksponatów do szkolnego mini muzeum oraz podkreślał, ze eksponaty przynosili rodzice i młodzież ucząca się w szkole. Zaznaczę też , że na otwarcie Izby Muzealnej przybyli dyrektor Muzeum w Koszalinie, przedstawiciele Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu, przedstawiciele Towarzystwa Przyjaciół Muzeum Oręża Polskiego oraz Fundacji Fort Rogowo, która prowadzi Muzeum Lotnictwa i Techniki Militarnej w Rogowie koło Kołobrzegu.”
Fotorelacja oraz informacja prasowa w poniższych linkach:
http://www.gorawino.net/index.php?option=com_content&task=view&id=1915&Itemid=141
http://www.miastokolobrzeg.pl/region/64-gm-ryma/13489-w-rymaniu-otwarto-izbe-muzealna-foto.html
]]>
]]>
Mówiliśmy też o działaniach w ramach Stowarzyszenia Historycznego tj. o porządkowaniu cmentarzy ewangelickich m.in. w Starninie, o projekcie oznakowania zabytków na terenie Gminy Rymań w tablice informacyjne oraz o planowanej prelekcji w Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu w ramach cyklu „Ludzie i ich pasje” na temat „Tajemnice Gminy Rymań” (Muzeum Oręża, 14 kwietnia, o godz. 18.00).
Dziękujemy Pani kierownik Biblioteki Gminnej, Aldonie Korytowskiej, za pomoc w zorganizowaniu spotkania.
Fotografie eksponatów i szerszy opis znajdą państwo tutaj:
http://www.gorawino.net/index.php?option=com_content&task=view&id=1710&Itemid=176
Młodzież szkolna będzie mogła tam prowadzić tematyczne lekcje historii, starsi mieszkańcy naszych miejscowości będą również mogli ją odwiedzać w wyznaczone dni. Wielu z nas posiada w domach przeróżne pamiątki historyczne. Często leżą one na strychach, piwnicach, czy też są głęboko schowane w szufladach. Apelujemy do wszystkich mieszkańców – przekażmy je do naszej Izby Muzealnej, skorzystają z tego inni, oglądając je na naszej wystawie. Zbieramy również stare przedmioty użytkowe z pierwszych lat powojennych, często przywiezione w ramach repatriacji z innych regionów Polski, czy też przeróżne stare zdjęcia, dokumenty i mapy mówiące o tworzącej się po II wojnie światowej, Polsce.
Kiedy powstanie nasza Izba Muzealna? Mamy nadzieję , że w ciągu kilku miesięcy zdołamy przygotować pomieszczenie, odpowiednio je wyposażyć oraz opracować dotychczas posiadane zbiory.
Regionalną Izbę Muzealną tworzy grupa „zapaleńców” ze Stowarzyszenia Historycznego „Pamięć i Tożsamość”. Działalność nasza prowadzona jest non-profit, w większości w oparciu o wolontariacką pracę członków Stowarzyszenia, a głównym celem działalności Stowarzyszenia jest prowadzenie badań historycznych oraz upowszechnianie wiedzy dotyczącej historii naszego regionu.
Jeszcze raz apelujemy i prosimy o przekazywanie materiałów lub informacji na adres mailowy ( [email protected]). Zdjęcia, widokówki, dokumenty zostaną skserowane i umieszczone w powstającej Regionalnej Izbie Muzealnej z dokładnym opisem ich pochodzenia oraz nazwiskiem osoby udostępniającej dany dokument. Ich oryginały zostaną zwrócone właścicielowi.
Powyższe można też przekazywać osobiście :
– p. Ireneuszowi Piecyk – nauczycielowi historii w ZSP w Rymaniu,
– Edmundowi Kaźmierskiemu w Rymaniu,
– Tadeuszowi Dach w Gorawinie
Wszystkim, którzy do tej pory już nam przekazali różne przedmioty i tym, którzy je przekażą, mamy nadzieję, wkrótce – składamy serdeczne podziękowania.
W Nowym Roku życzymy wszystkim sympatykom historii wielu ciekawych znalezisk, materiałów i informacji, które chętnie umieścimy w Regionalnej Izbie Muzealnej oraz opublikujemy na naszym portalu.
Autor: Tadeusz Dach
]]>Historia ta jest jak scenariusz filmu science fiction. Dotyczy artefaktu archeologicznego znalezionego w naszej okolicy , bo ok. 5 km od Rymania, na polu w Powalicach. Jeżeli do tego dodamy, że zabytek ma około 12,9-12,7 lat (!), to warto zastanowić się, co wtedy działo się na naszym terenie. Ciekawe?, według naszej oceny – bardzo! Przedstawmy tę historię po kolei.
W 2004 roku jeden z rolników z Powalic p. Piotr P. rozsiewając na polu kredę, znalazł niezwykły przedmiot. Poprzez swoich sąsiadów przekazał ten przedmiot do Muzeum Narodowego w Szczecinie. Okazało się, że jest to jedno z bardziej sensacyjnych odkryć archeologicznych na terenie Polski. Po wnikliwych badaniach, datowanie wykonane przez Poznańskie Laboratorium Radiowęglowe wykazało, że zabytek ma około 12,9-12,7 tys. lat.
„Badania archeozoologiczne pozwoliły zaś określić, że paleolityczni myśliwi wycięli go z okazałej łopaty łosia (Alces alces). Co więcej naukowcy stwierdzili również, że nie było to poroże zrzucone przez zwierzę, ale dopiero rosnące. Pochodzi więc z łosia, który zmarł albo został upolowany najpewniej wiosną bądź latem.” Kreda, w której znajdowało się zdobione poroże, pochodziła z odkrywkowej kopalni w Rusinowie w okolicach Świdwina. Badacze nie natrafili jednak w tym miejscu na żadne inne zabytki.
„Najłatwiej oczywiście było odczytać ryty zdobiące zabytek, czemu sprzyja jego świetny stan zachowania. Są to głównie liczne zygzakowate linie pokrywające obie strony przedmiotu. Oprócz tego jest na nim bardzo schematyczny rysunek, który najpewniej przedstawia człowieka. Zależnie od tego, jak obrócimy poroże może to być kobieta z rozłożonymi nogami, albo mężczyzna z podniesionymi rękami. Zdaniem naukowców bardziej prawdopodobna jest jednak ta pierwsza interpretacja. Takie wizerunki kobiet są bowiem dość powszechne w sztuce prehistorycznej.”
Dotychczasowe analizy rytów pozwoliły za to ustalić, że wykonało je kilka osób o różnych umiejętnościach. Możliwe więc, że dekoracja poroża nie powstała jednorazowo, ale była nanoszona przez jakiś czas.
Piszemy tu o okresie, który nawet trudno sobie wyobrazić. Przedstawmy jednak za naszymi naukowcami, jak wówczas wyglądała nadmorska część Pomorza i co się wtedy tutaj działo. W ostatniej epoce lodowej, zwanej w Polsce zlodowaceniem północnopolskim, skandynawski lodowiec zawitał u progów Pomorza około 24.000 temu. Cztery tysiące lat później dotarł maksymalnie na południe na terenach Polski w okolice Leszna. Grubość pokrywy lodowej sięgała w Wielkopolsce, na Pomorzu i na Mazurach do pięciuset metrów, a w niecce bałtyckiej i w Skandynawii do dwóch kilometrów. Średnia roczna temperatura na terenach Polski niepokrytych lodowcem, ale objętych w całości wieczną zmarzliną, wynosiła około -8 stopni Celsjusza. Głębokość wiecznej zmarzliny sięgała na Pomorzu do 100 metrów. Dopiero w okresie klimatycznym, około 13 500 lat wstecz, kiedy średnioroczna temperatura na ziemi podniosła się o 4° C w stosunku do poprzedzających ten skok 6 tysięcy lat, lądolód oddalił się w głąb niecki bałtyckiej. Około 13.300 lat wstecz, czoło lodowca opuściło ostatnie skrawki Pomorza (przy jego obecnej linii brzegowej). Przypomnijmy, że „laska z Rusinowa” ma wiek, który określono na 12,9-12,7 lat. Ten ostatni postój lodowca na Pomorzu przyczynił się do powstania kolejnej, równoległej do jego krawędzi Paleorzeki Pomorskiej, a także położonych na północ od niej, za wałem moreny czołowej, ciągu jezior (obecnie nadmorskich: Sarbsko, Łebsko, Dołgie, Gardno, Modła, Wicko, Kopań, Bukowo, Jamno, Resko, Niechorze) na morenie dennej, którą dzisiaj prawie całą pokrywa morze. Na północnych krańcach Pomorza, oddalonych od Bornholmu zaledwie 50 km, była tundra pokryta trawami, mchami, wrzosami, krzakami jałowca, grupami karłowatych wierzb i brzóz. Bardziej na południe przechodziła stopniowo w tzw. tundrę parkową, w której pojawiały się pojedyncze jarzębiny, rzadkie skupiska brzozy, osiki i sosny, aby na południe od linii byłej pomorskiej fazy zlodowacenia Wisły przejść w gęstniejącą iglastą tajgę. Tam operowały grupy łowieckie. Znaleziony w Powalicach artefakt archeologiczny, jakim jest „laska z Rusinowa” pewnie została „zgubiona” przez jakąś grupę ludów łowiecko-zbierackich.
Dopiero od około 7.000 lat wstecz, wody Bałtyku zaczęły zbliżać się do dzisiejszej linii brzegowej. Przedzierały się okresowo przez północne brzegi jezior, tworząc z niektórych z nich płytkie laguny, które stopniowo zostały odcięte od morza, w wyniku akumulacji piasków nanoszonych przez prądy morskie i wiatr.
Opracowano na podstawie:
– Prehistoryczny unikat z Rusinowa, art. Wojciech Pastuszka, http://archeowiesci.pl
– http://prapomorze.blogspot.com, Prapomorzanie sprzed 11 tysięcy lat
– http://powalice.blogspot.com
– zdjęcia: Ze zbiorów Muzeum Narodowego w Szczecinie. Fot. Grzegorz Solecki
]]>Przyjęło się, że pałac w Rymaniu został wybudowany w 1751 roku, o czym miała by świadczyć tabliczka z herbem i tą datą na ścianie głównej budynku. Cofnijmy się jednak wiele lat wstecz. Na początku XIV wieku wieś stanowiła lenno rodu von Manteuffel i w ich rękach pozostawała do połowy XVIII wieku. Ostatnim właścicielem Rymania z rodu Manteuffel był Henning Anton. Jego majątek został w dniu 29.04.1743 roku zlicytowany i kupił go Ludwig Julius von Seld, a 24 listopada 1748 roku kupił go z kolei Johann Wilhelm Christoph Steobanus. Herb tego właściciela Rymania do dziś jest widoczny na frontonie pałacu wraz z datą 1751 r. Prawdopodobnym jest fakt, iż pałac w 1751 roku został przebudowany na potrzeby rodziny Ch. Steobanusa i po jego odnowieniu umieszczono na nim herb z datą. Poprzedni jego właściciele najprawdopodobniej nie inwestowali już w utrzymanie swojej rezydencji, Henning Anton von Manteuffel z powodu długów i braku pieniędzy, a Ludwig Julius von Seld z powodu krótkiego okresu posiadania Rymania. Przebywając w piwnicach pałacu można zobaczyć stare mury, którym bliżej jest do czasów średniowiecza, niektóre nawet grubości ok. 1,5 m! Odnowiony pałac przez J. W. Ch. Steobanusa prezentował się wspaniale, co możemy zobaczyć na zdjęciu z 1910 roku.
Pałac w Rymaniu, zdj. z 1910 r.
Ściana frontowa posiadała dwie boczne wieże, na których umieszczono dwie duże figury. Potomkowie J. W. Ch. Steobanusa, 10 lipca 1803 roku, otrzymali tytuł szlachecki i przyjęli nazwisko von Wriechen. Wspomnieć należy, że podczas trwającej wojny siedmioletniej (1756-1763), w pobliżu Rymania odbyła się wielka bitwa między rosyjską kawalerią a oddziałami pruskimi. W wyniku bitwy ucierpiał również pałac i sama miejscowość Rymań.
W 1851 roku właścicielem został Aleksander Andre z Ramlewa. Rymań do XIX wieku stanowił dobra rycerskie, które częściowo zostały rozparcelowane.
Od roku 1870 właścicielem dóbr ziemskich w Rymaniu został Julius Hoffman, a w latach 1896-1898 von Werner Holtz. Później właścicielem był jeszcze von Wojenthin. Również folwarki należące dotychczas do Rymania znalazły nowych właścicieli tj. Bukowo (Buchwald) i Starża (Starsberg) zostały nabyte przez Richarda Hoppe Rath i Petera Paula Pannecke z Berlina .
Dopiero od 1918 roku, kiedy posiadłość kupił Lothar von Dewitz majątek rymański został ponownie niejako „scalony” m.in. poprzez odkupienie okolicznych folwarków (niektórzy autorzy podają, że von Dewitz przejął posiadłość już w 1914 roku). Nowy właściciel przebudował również dotychczasowy pałac na budynek bardziej nowoczesny rozbierając między innymi boczne wieże (ZOBACZ ZDJĘCIE „starego” pałacu z 1910 ). Na frontonie budynku zachował on stary herb Ch. Steobenusa oraz dodał dwa nowe herby, to jest jeden rodziny von Dewitz oraz drugi – jego żony, Margarette z domu von Buxhoeveden. Herby te zostały zachowane podczas kolejnych remontów i dziś nadal je możemy zobaczyć.
Już na fotografii z 1920 roku widać, że pałac w Rymaniu został przebudowany. Na początku XX wieku wybudowano nowe stajnie i obory oraz inne zabudowania gospodarcze. Majątek rymański pod kierownictwem Lothara von Dewitza rozwijał się dobrze i szybko. W okresie międzywojennym w jego skład wchodziło m.in. 2360 ha użytków rolnych, z czego ok. 1100 ha gruntów ornych , 180 ha trawników, 12 parku i ogrodu, 630 ha lasu , 13 ha jezior i inne. Na terenie majątku funkcjonowała również fabryka skrobi.
Nieodłącznym elementem dawnych posiadłości były parki. Ten w Rymaniu powstał już w XVIII wieku. Niestety, jak większość parków w dawnych miejscowościach Gminy Rymań, po II wojnie światowej, w dużej mierze został on zniszczony. W Rymaniu, na początku lat 70-tych zostało wyciętych ok. 1,5 ha drzewostanu liczącego średnio 200-400 lat! Układ przestrzenny parku oparty był na naturalnie skonfigurowanym terenie z krajobrazowymi nasadzeniami, w części południowo- zachodniej przechodzącymi w park leśny i dalej w las mieszany. Jeszcze do niedawna widoczne były malownicze grupy drzew (część z nich niedawno wycięto) oraz dawne stawy rybne , na których była wyspa. W północno-zachodniej części parku wznosiła się prawdopodobnie granitowa budowla, do której wiodła wijąca się serpentyną ścieżka. Dziś dawny park nie należy już do terenu pałacu rymańskiego i jest własnością Lasów Państwowych.
Po śmierci Lothara von Dewitz, majątkiem do 1945 roku zarządzała wdowa po nim, Margarette von Dewitz. Po II wojnie światowej majątek w Rymaniu przejęły, jak zresztą we wszystkich okolicznych miejscowościach, Państwowe Gospodarstwa Rolne (wcześniej nazywały się jako „Klucz” oraz „Zespół”). Niestety, nie zawsze one dbały o właściwe utrzymanie dawnych zabytkowych budowli oraz parków. W wielu miejscach zostały one wręcz zdewastowane. Pałac w Rymaniu przetrwał ten okres, a nawet pod koniec lat 80-tych XX wieku został on odnowiony i zorganizowano w nim HOTEL oraz restaurację. Z jego dawnego wyposażenia została w nim podłoga z charakterystycznych płytek oraz duży zabytkowy piec. Te dwa elementy dawnego wyposażenia też nie miały szczęścia. Przy kolejnym remoncie przez nowego właściciela, płytki zostały zdjęte i w dużej mierze zniszczone. Zabytkowy piec został rozebrany, a kafle z niego złożono w jednym z zabudowań gospodarczych, które z kolei spłonęło w pożarze. Rozebrano też dawne pomieszczenia służby, które znajdowały się po prawej stronie pałacu (patrząc od frontu), gdzie mieściły się również biura PGR. Z zabytkowych budynków gospodarczych do dnia dzisiejszego stoją ściany tylko jednego z nich.
Kolejny właściciel pałacu (ze Szwecji) przystąpił do gruntownego remontu budynku. Odnowiona została również zabytkowa wieża ciśnień, dobudowano nowe skrzydło pałacu, wyremontowano także piwnice. Po wejściu do pałacu, na podłodze, zobaczymy część odzyskanych, starych płytek podłogowych oraz odrestaurowaną starą boazerię. Obecnie w pałacu mieści się HOTEL i restauracja, a w piwnicach winiarnia. Właścicielem jest : Resort and Country Club sp. z o.o. Wiecej o dzisiejszej działaności pałacu na stronie : http://www.hotelryman.pl/
Palac podczas remontu w 2008 r.:
Pałac obecnie:
LIteratura:
1. Gemeindelerton fur den Freiesteat Preussen,10.1932(AP Koszalin)
2. Gemeindelexikon, 1.12.1885,(AP Koszalin)
3. Dorfschasts Bezeichniss, 1818, (Ap Koszalin)
4. Topographisch statistische, 1846, (AP Koszalin)
5. Niekammars Landwirtschaftliche Guter- Adressbucher ,
1939, (AP Koszalin)
6. Das Kolberger Land – Manfred Vollack, 1999
7. Güter Und Gutshäuser Im Kolberger Land – Wilke Eberhard, 2004
8. Neugier auf Vergangenheit, Die Geschichte der Familie von
Dewitz in Bildern, – Bodo von Dewitz, Michael von Dewitz,
Werner von Dewitz, 2013
9. Roman (Rymań) in Hinterpommern – rękopis – Andre
von Kielpinski-Manteuffel, 2012 r.
Zdjęcia (źródła):
– Güter Und Gutshäuser Im Kolberger Land – Wilke Eberhard, 2004
– Neugier auf Vergangenheit, Die Geschichte der Familie von
Dewitz in Bildern, – Bodo von Dewitz, Michael von Dewitz,
Werner von Dewitz, 2013
– Ziemia Kołobrzeska, R. Kazimierski (zdj. pieca)
– zdj. własne
Podziękowanie autora:
Serdecznie dziękuję Pani Agnieszce Piaseckiej dyrektor „Pałacu w Rymaniu” za informacje, zdjęcia oraz udostępnienie pozycji książkowej rodziny von Dewitz. Dziękuję również Pani Anecie Kaźmierskiej za informacje i przysłane zdjęcia.
]]>Gmina Rymań położona jest na obszarze Równiny Białogardzkiej w części Pomorza Środkowego, terytorialnie pomiędzy rzekami: Regą (niem. Rega) a Parsętą (Persante). Znajduje się ona w makroregionie Pobrzeża Szczecińskiego.
Przez obszar gminy przepływają rzeki: Mołstowa (Molstow), Wkra (Űckerbach), Dębosznica (Kreiherbach), Rzecznica (Winkelbach) oraz Lnianka (Rottbach). Znajdują się tu też dwa niewielkie jeziora śródleśne tj. Popiel (Steudnitz) oraz Starnin (Sterniner See). Obszary leśne zajmują obecnie ok. 37% powierzchni gminy.
Budowa geologiczna obszaru gminy jest wynikiem działalności zlodowacenia bałtyckiego. Powierzchnia zbudowana jest głównie z osadów wodnolodowcowych i lodowcowych w postaci wysoczyzn morenowych i kemów oraz mad rzecznych i torfu.
Gmina Rymań należy do słabo zbadanych pod względem archeologicznym i z tego względu, materiał źródłowy, dotyczący wszystkich okresów w pradziejach, przedstawia się wyjątkowo skromnie. Dlatego też, tylko w ogólnych zarysach, przedstawię historię osiedlania się człowieka oraz dzieje kultur w czasach najdawniejszych, na tych ziemiach. Zakres opracowania zawiera przekrój epok pradziejowych, od pojawienia się pierwszych śladów ludzkich, aż do wczesnego średniowiecza włącznie ( od ok. 10000 lat przed naszą erą, do ok. XII/XIII wieku naszej ery). Opracowując zarys pradziejów obszaru Gminy Rymań, oparłem się na zasobach archiwum Działu Archeologii Muzeum w Koszalinie oraz wynikach badań powierzchniowych realizowanych w ramach programu Archeologicznego Zdjęcia Polski (AZP). Inwentaryzacja AZP zapoczątkowana w roku 1978, oparta jest na jednolitych zasadach penetracji terenowej (powierzchniowej) oraz dokumentacji odkrytych obiektów. Na terenie naszej gminy zlokalizowano 431 stanowisk zabytków archeologicznych.
1. Epoka kamienia
Epokę kamienia dzielimy na okres starszy zwany paleolitem (do 8000 r. p.n.e.), środkowy to mezolit (8000 – 4200 r. p.n.e.) i młodszy zwany neolitem (4200 – 1700 r. p.n.e.). Region Pomorza, w porównaniu do terenów Polski środkowej i południowej, był późno zasiedlony. Historia wybrzeży Bałtyku jest znacznie krótsza i ma ścisły związek ze zmianami klimatycznymi, jakie miały tu miejsce w przeszłości, a głównie kolejnymi zlodowaceniami. Wycofanie się lądolodu na północ i znaczna poprawa warunków termicznych, spowodowała, że tereny te stawały się coraz bardziej znośne do życia. Z okresu paleolitu i mezolitu nie stwierdzono śladów działalności człowieka na terenie naszej gminy. Zlokalizowano natomiast między innymi w miejscowości Gościno ślady obozowisk grupy łowców (ludności tardenuaskiej) z okresu mezolitu. Znaleziono tam duży asortyment używanych narzędzi krzemiennych (grociki do strzał, skrobacze, zbrojniki, noże itp.).
W młodszym okresie epoki kamienia ( neolicie) nastąpiły znaczące zmiany w trybie życia człowieka, z koczowniczego na osiadły i stały. Zapoczątkowano prymitywną uprawę i stawiano pierwsze kroki w hodowli zwierząt.
Znaczącym czynnikiem wpływającym na zamieszkiwanie terenów gminy w epoce kamienia były rzeki Mołstowa i Dębosznica wraz z ich dolinami. Najstarsze ślady osadnictwa związane są na pewno z okresem neolitu, na który przypadają znaleziska zarejestrowane na 73 stanowiskach. Mimo iż zdecydowana większość to pojedyncze ślady, to mamy tu już trzy osady (Rzesznikowo, Rzesznikówko oraz Skrzydłowo). Najwięcej skupisk śladów osadnictwa neolitycznego zarejestrowano na stanowiskach w obrębie miejscowości: Skrzydłowo (9), Gorawino (9), Rzesznikówko (7), Rzesznikowo (6) i Rymań (5). Należy zauważyć, że na gruntach wsi Skrzydłowo i Rzesznikowo, osadnictwo w epoce kamienia pojawiło się w stosunkowo dużym nasileniu.
Siekierka kamienna znaleziona w Skrzydłowie (zbiory ZSP Rymań)
W pierwszej połowie XX wieku (głównie w okresie do wybuchu II wojny światowej), na terenie gminy, w wyniku przypadkowych odkryć znajdowano pojedyncze narzędzia krzemienne i kamienne. Były to siekiery i topory kamienne, siekiery i dłuta krzemienne oraz wióry krzemienne. Najwięcej znalezisk odnotowano w okolicach Drozdowa (15) oraz Gorawina (5). Większość z nich była eksponatami ówczesnego muzeum w Kołobrzegu (Kolberg). Na wskutek działań wojennych eksponaty te zaginęły (bądź zostały wywiezione) i nie zachowały się.
W latach siedemdziesiątych XX wieku, w trakcie eksploatacji żwirowni w Skrzydłowie, znaleziono przypadkowo toporek kamienny z otworem, który został przekazany Szkole Podstawowej w Rymaniu. W lutym 2008 roku toporek ten zawiozłem do Działu Archeologii Muzeum w Koszalinie. Określono jego chronologię na późny okres neolitu i reprezentuje on wytwór kultury ceramiki sznurowej. Toporek ten jest cennym eksponatem i znajduje się obecnie w zbiorach szkolnego muzeum w Zespole Szkół Publicznych w Rymaniu.
W 1988 roku, na polach miedzy Gorawinem i Jarkowem, rolnik Zbigniew Dach znalazł dużą siekierkę krzemienną z okresu neolitu i przekazał ją Muzeum w Koszalinie. Jest to wyrób kultury pucharów lejkowatych (zdjęcie zamieścimy w następnej części opracowania).
Według poczynionych ustaleń, z epoki kamienia, z terenu naszej gminy, zachowały się tylko te dwa, wymienione wyżej, zabytki archeologiczne.
W okolicach miejscowości Leszczyn, z tego okresu, znajduje się według dokumentów archiwalnych, kamienny grób megalityczny (tzw. „grób olbrzymów”). Miejsce to określano dawniej jako „Hexen Berg”. Dziś dokładnie nie znamy miejsca jego położenia.
- Epoka brązu ( od 1700 do 650 lat p.n.e.)
Epokę brązu dzielimy na pięć okresów : I (wczesny ) – od 1700 do 1450 p.n.e., II ( starszy ) – od 1450 do 1200 p.n.e., III (środkowy ) – od 1200 do 1000 p.n.e., IV (młodszy ) – od 1000 do 800 p.n.e. i V (najmłodszy) – od 800 do 650 p.n.e.
Na zdjęciu znajduje się siekierka krzemienna z okresu neolitu, znaleziona w 1988 roku, na polach między Gorawinem a Jarkowem przez rolnika Zbigniewa Dacha. Znalezisko przekazał on do Muzeum Archeologicznego w Koszalinie.
W I i II okresie epoki brązu występowały na podłożu neolitycznym na Pomorzu jeszcze kultury ceramiki sznurowej, kultury pucharów lejkowatych oraz kultury amfor kulistych. Potwierdza się to w powszechnym użyciu wyrobów z krzemienia, kamienia i występowania starych form ceramiki oraz ma swój wyraz w niezmienionym obrządku pogrzebowym. Upowszechnianie się brązu następowało powoli. Pierwsze przedmioty brązowe spotykane na Pomorzu Środkowym docierały ówczesnymi szlakami handlowymi, jako import z południowych obszarów Europy (głównie z: Czech, Słowacji i Węgier). W tym okresie na Pomorzu powstaje kultura grabsko-śmiardowska. Ludność tej kultury zamieszkuje m.in.dorzecza Parsęty i Regi. Grób tej kultury odkryto w Lepinie (pow. Świdwin), miejscowości leżącej w sąsiedztwie naszej gminy, co by mogło wskazywać na pobyt ( obozowiska) na obszarze gminy ludności tej kultury.
Z czasem na terenie Europy Środkowej pojawia się tzw. kultura unietycka, która w znacznym stopniu ma wpływ na powstanie i rozwój wyrobu przedmiotów z brązu. Swym zasięgiem obejmuje Śląsk i Wielkopolskę. Z tych to terenów docierają na Pomorze m.in. siekierki brązowe, dłuta i szpile, ale
również wyroby z brązu spotykane są z zachodu ( berła sztyletowe, sztylety). Najstarsze przedmioty brązowe na Pomorzu Środkowym głównie pochodzą ze znalezionych skarbów lub odkrytego wyposażenia grobowego. Znalezione m.in. narzędzia, broń i ozdoby, wskazują na dobrze rozwinięty handel międzyplemienny. Z I okresu epoki brązu na obszarze gminy nie odkryto przedmiotów brązowych. Można sądzić, że osadnictwo wczesnobrązowe było nietwałe, przenoszące się z miejsca na miejsce. W II (starszym) okresie (1450-1200 lat p.n.e) wyodrębnia się już tylko jedna kultura przedłużycka, która poprzedza kulturę łużycką. W okresie tym pod wpływem południa powstają rodzime, lokalne kierunki rozwoju produkcji wyrobów z brązu. Są to m.in., naszyjniki, zdobione naramenniki i inne ozdoby z brązu.
Jednym z najbogatszych znalezisk na Pomorzu Środkowym jest skarb bagienny z Rościęcina (pow. Kołobrzeg). Również z tego okresu nie napotkano wyrobów z brązu na terenie gminy. W III (środkowym) okresie epoki ( ok. 1200 p.n.e.) powstał zespół kulturowy tzw. kultura łużycka, która swym zasięgiem obejmuje początki epoki żelaza. Kultura ta istniała około 900 lat. W oparciu o pewne różnice w wytworach kultury materialnej, a w szczególności zauważalne w ceramice, to już w środkowym okresie możemy na Pomorzu wyodrębnić plemiona grupy pomorskiej. Ludność plemion kultury łużyckiej zajmuje się rolnictwem i hodowlą zwierząt domowych, ale także rybołówstwem i łowiectwem. Rozwój rolnictwa był rezultatem ulepszania narzędzi oraz wprowadzania nowych metod uprawy. Osadnictwo rozwijało się na terenach o glebie piaszczystej zawsze w pobliżu ścieków i zbiorników wodnych.
Na całym obszarze Gminy Rymań stwierdzono osadnictwo ludności kultury łużyckiej zarejestrowane na 77 stanowiskach archeologicznych. Z tego: 59 śladów osadniczych, 3 punkty osadnicze i aż 15 to osady. Rozmieszczenie osad plemion kultury łużyckiej przedstawiłem w zestawieniu kartograficznym niniejszego opracowania. Nie występują, a w zasadzie nie zostały potwierdzone znaleziska na opisywanym terenie. Intensywne osadnictwo z epoki brązu w czasie trwania kultury łużyckiej potwierdza się w licznych osadach w obrębie Leszczyna ( 4 osady), Drozdowa (3 osady) i Starnina (3 osady). Po jednej osadzie odnotowano na terenie dzisiejszego Kinowa, Kamienia Rymańskiego, Petrykóz oraz Lędowej. Na podstawie danych archiwalnych, w okolicy Dębicy, odnotowano cmentarzysko ludności kultury łużyckiej (III- IV okres brązu) i zarejestrowano 9 śladów osadniczych.
Wyraźne ślady bytności plemion kultury łużyckiej stwierdzono w pradolinie rzek Lnianki i Dębosznicy. Potwierdzeniem pobytu grup tej ludności jest rozległe cmentarzysko ciałopalne z IV-V okresu epoki brązu, z miejscowości Jarkowo, znane z odkryć z 1929 roku. Odkryto tam grób popielcowy, w którym znajdowała się popielnica z uszkami oraz ceramika kultury łużyckiej, m. in. amforka zdobiona uszkami. Mniej liczne osady i ślady osadnicze zarejestrowano w okolicach miejscowości: Rzesznikowo, Skrzydłowo czy Bukowo, co wyraźnie wskazuje zróżnicowanie położenia ich na terenie gminy.
- EPOKA ŻELAZA (650 przed n.e.-1250.)
Epokę żelaza dzielimy na pięć okresów : 1- wczesny okres żelaza czyli okres halsztacki (650-400 p.n.e.), 2- okres latyński, czyli przedrzymski (400 p.n.e. – początek n.e.), 3- okres rzymski (początek n.e. – 375 n.e.), 4- okres wędrówek ludów (375 n.e. – 570 n.e.), 5- okres wczesnośredniowieczny (570 n.e – 1250 n.e.).
Na Pomorzu Zachodnim ludność kultury łużyckiej trwała co najmniej, aż do końca okresu halsztackiego. Plemiona tej ludności w tym czasie utrzymują ożywione i rozległe kontakty wymienne z innymi ludami. W wyniku tych kontaktów z południem (ludnością zamieszkującą Alpy i północne Włochy) plemiona ludności kultury łużyckiej zapoznają się z żelazem, wzbogacają swój stan posiadania ozdób, narzędzi pracy czy broni. Wyroby pochodzenia wschodnio alpejskiego stwierdzono w zawartości skarbu z Kiełpina (pow. Gryfice), miejscowości sąsiadującej z naszą gminą. Pod koniec okresu lateńskiego i w okresie wpływów rzymskich na Pomorzu dokonują się dalsze zmiany wśród plemion ludności kultur : łużyckiej i wschodnio pomorskiej. Dotyczy to zarówno struktury kulturowej jak i społecznej ówczesnej ludności.
Moneta rzymska znaleziona w 1927 r. w Starninie
Pierwsze wzmianki w źródłach pisanych starożytnych pisarzy rzymskich i greckich określają ludy zamieszkałe nad Morzem Bałtyckim nazwą Wenedów-kulturą wenedzką. Wenedowie (lub Wenetowie) są odpowiednikami rzymskiej nazwy Słowian. Kultura wenedzka jest uważana za pierwszą kulturę słowiańską. Z czasem plemiona zamieszkujące nad Bałtykiem znalazły się pod silnymi wpływami kultury rzymskiej. Kupcy rzymscy w poszukiwaniu skór, futer, niewolników, bydła, a przede wszystkimi bursztynu docierają aż na Pomorze. Powstaje słynny traktat lądowy tzw. “Szlak Bursztynowy” oraz rzymski szlak wodno-lądowy prowadzący na tereny Pomorza Zachodniego z prowincji nadreńskich zwany “Szlakiem Reńskim”. Importy rzymskie to m.in. naczynia srebrne, brązowe, szklane, gliniane, biżuteria. Ma to potwierdzenie w znaleziskach odkrytych w czasie badań archeologicznych na Pomorzu Środkowym. Wśród nich licznie reprezentowane są monety rzymskie. Są to głównie denary srebrne i brązowe. W 1927 roku, w okolicach Starnina rolnik Friedbort Bottchor znalazł srebrną monetę wielkości feniga. Był to denar Faustyny Młodszej z ok. 176 roku n.e. Znalezisko to zostało przekazane do ówczesnego Muzeum Kolberg . Monety rzymskie znaleziono również w Siemyślu i Gościnie (pow. Kołobrzeg). Na obszarze gminy na okres przedrzymski i rzymski zaklasyfikowano przez archeologów zaledwie 20 stanowisk. Ślady osad odnotowano w sąsiedztwie wsi : Leszczyn (4) i Dębicy (1) , a ślady osadnicze stwierdzono w okolicach tych wsi i w pobliżu Drozdowa, Drozdówka oraz Rymania. Jedyne znalezisko z tego okresu, to opisana wyżej moneta ze Starnina. W młodszym podokresie rzymskim na terenie Pomorza napływają ludy skandynawskie Gotów, a od połowy II wieku – pokrewni im Gepidzi. Obecność tych ludów ma charakter przejściowy, jednak wywiera duży wpływ na rozwój stosunków kulturowych ludności plemion zajmujących Pomorze. Pojawienie się w roku 375 Hunów na Nizinie Węgierskiej zminimalizowało kontakty z imperium rzymskim na dawnych szlaku bursztynowym.
Wieki V-VI nazywamy okresem wędrówek ludów okolicznych i masowych przemieszczeń osadniczych i etnicznych było również Pomorze. Z tego okresu jest stosunkowo mniej stanowisk archeologicznych. Również z terenu naszej gminy brak jest znalezisk.
We wczesnym średniowieczu Pomorze zamieszkuje ludność zachodnio-słowiańska. Zajmują się oni rolnictwem i hodowlą zwierząt domowych. Doskonalą kowalstwo i odlewnictwo metali nieżelaznych oraz rozwijają nowe rzemiosło takie jak : garncarstwo, rogownictwo, bursztyniarstwo czy korabnictwo.
Początki osadnictwa wczesnośredniowiecznego na terenie naszej gminy sięgają VI-VII wieku i zamieszkiwane przez plemiona słowiańskie Siewierzan. Powstają liczne osady otwarte, co sprzyja rozwojowi organizacji plemiennych. Potwierdzone osady i ślady osadnicze w okolicach Rymania, Drozdowa, Drozdówka, Petrykoz czy Gorawina. Na uwagę zasługują 2 rozległe osady produkcyjne odkryte w Rzesznikowie. Obie położone nad ciekami wodnymi i podmokłą doliną związane były z produkcją hutniczą. Świadczą o tym liczne paleniska z dużą zawartością żużlu żelaznego oraz przepalone kamienie.
Na obszarze gminy zlokalizowano dwa grodziska, co świadczy o występowaniu również osadnictwa obronnego. Pierwsze z nich w okolicach Rymania – typu wyżynnego, cyplowego o chronologii VII/VIII- do połowy IX wieku, drugie w pobliżu Starnina – nizinne stożkowate datowane na XII-XIII wiek. Wymienione wyżej obiekty są ujęte w opracowaniu pod tytułem “Mapa Grodzisk w Polsce”. Dokładniejszy opis grodzisk przedstawiłem w poprzednich numerach “Pulsu Rymania”.
Na terenie Gminy Rymań brak jest obiektów archeologicznych wpisanych do rejestru Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
ps. Na zakończenie chciałbym jeszcze przypomnieć, że ustawa z dnia 23 lipca 2003 r.
o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, określa, że na stanowiskach archeologicznych nie wolno poszukiwać i zabierać z sobą żadnych przedmiotów, a osoby przyłapane na niszczeniu i ich rozkopywaniu, podlegają karze pozbawienia wolności
od 3 miesięcy do 5 lat.
]]>