Portal miłośników historii Pomorza Zachodniego » pomnik wojenny

Polegli, porwani, zaginieni oraz zmarli mieszkańcy Gorawina podczas I i II wojny światowej i w wyniku jej skutków.

Sun, 10 Jan 2016 18:57:40 +0000

Autor: Jacek Kuczkowski

Pierwsza i druga wojna światowa były najkrwawszymi konfliktami militarnymi w dziejach ludzkości. Pochłonęły miliony ofiar po wszystkich stronach biorących w niej udział. Ginęli nie tylko żołnierze na polach bitew, ale przede wszystkim ludność cywilna. Byli to mordowani podczas celowej i planowej eksterminacji narodów, ofiary głodu, przemocy i prześladowań oraz wszelkich okrucieństw wojny. Nie ominęło to również niemieckich mieszkańców dzisiejszego Gorawina.

Przez cały okres trwania I wojny światowej mieszkańcy Pomorza nie odczuwali bezpośrednich skutków działań militarnych. Fronty oddalone były o setki kilometrów. Żołnierze mobilizowani wśród mieszkańców wsi oddawali życie za ojczyznę na całej arenie wojny. Polegli w większości nie zostali pochowani w rodzinnej ziemi. Ku ich pamięci stawiano pomniki. Gorawiński nie zachował się w całości (zaginęła część z nazwiskami). Dlatego poniżej przywołamy ich naszej pamięci[1].

Otto Behling, poległ w 1914 we Francji

Ernst Carouge

Otto Ewert

N.N. Fischer

Otto Frank

Paul Fritz

Wilhelm Gornott

N.N. Kienast

Christoph Kirchhoff

Friedrich Kirchhoff

Otto Kühl, poległ 21. 03. 1918 we Francji

Ewald Laabs

Ernst Metz, poległ w 1918

Hugo Pechthold

Otto Pommerening, zmarł 21. 03. 1920 w Gorawinie w wyniku poniesionych ran

Paul Prochnow

Gustav Schwanz

Hugo Schwanz

Ernst Wodtke

Robert Brötzmann, zmarł w 1916 w Rosji na tyfus.

Na początku II wojny społeczeństwo nie odczuwało bezpośrednio skutków działań militarnych, aczkolwiek mężczyźni powołani do Wehrmachtu ginęli na jej frontach. Problemy zaczęły się w 1944 roku, kiedy to masy uciekinierów z Prus Wschodnich i innych terenów należących do III Rzeszy zaczęły napływać na Pomorze Zachodnie, szukając tu względnego spokoju. Apogeum działań wojennych na Pomorzu Zachodnim miało miejsce w 1. połowie 1945 roku. Wówczas przez te tereny przelała się niewyobrażalna fala zniszczeń, śmierci, przemocy, głodu i strachu.

Poniżej prezentuję listę mieszkańców Gorawina, którzy ponieśli śmierć w wyniku bezpośrednich i pośrednich działań wojennych jak i tych którzy zaginęli, zostali wywiezieni w głąb Związku Radzieckiego oraz popełnili samobójstwo lub zmarli w wyniku chorób i wycieńczenia. Zapewne znajdują się tam zagorzali naziści, zbrodniarze wojenni, właściciele ziemscy i przedsiębiorcy korzystający z niewolniczej pracy robotników przymusowych jak i przeciwnicy Hitlera oraz tzw. zwykli ludzie. Zapewne już nigdy nie dowiemy się kto jakim był człowiekiem, jakie miał poglądy i jakiej traumy doświadczył w wyniku działań wojennych oraz późniejszego przymusowego wysiedlenia z terenów Pomorza. Tworzyli oni historię i gospodarkę tych terenów, a namacalne dowody ich pobytu otaczają nas do dzisiaj. Niejeden czytający ten artykuł mieszka w domu, którego właścicielami byli poniżej wymienieni.

Polegli w wyniku działań zbrojnych[2]:

Horst Backe, poległ 04. 6. 1943 w Brjansku w Rosji

Heinz Brötzmann, zaginiony

Waldemar Bollmann, w 1945 zaginął na Węgrzech

Günther Dobratz, poległ 24. 11. 1942

Ernst Gruhlke, zaginął

Max Grunwald, policjant, poległ w 1945 w Kołobrzegu

Artur Haebel, poległ

Walter Heyse, poległ w 1945 w okolicy Królewca (Königsberg)

Kurt Kienast

Georg Kirchhoff

Oskar Kirchhoff

Wilhelm Knaack, poległ 02. 8. 1943

Gustav Knopp, poległ 02. 1. 1944

Arnold Krause, w 1943 zaginął w Rumunii

Gerhard Krause, marynarz, zaginął w 1945

Paul Kröning, poległ 14. 1. 1945

Bruno Lange, 17. 3. 1943 zaginął w Rosji

Helmuth Lindemann, poległ w 1942 w Rosji

Horst Molzahn, poległ 17. 3. 1943 w okolicach Smoleńska w Rosji

Kurt Prey, zmarł w 1944 w rosyjskiej niewoli

Horst Raasch, poległ 15. 5. 1945

Kurt Radmer, poległ 19. 1. 1942 w Molwatzy w Rosji

Heinz Redieß, w 1945 zaginął na Wschodzie

Arnold Redieß, w 1944 zaginął w Rumunii

Herbert Scheunemann, poległ w 1945

Günter Schlee, zaginął

Paul Schlee, poległ 11. 3. 1945

Karl Schwerdtfeger, w 1943 zaginął w Rosji

Paul Sedler, w 1944 zaginął

Herbert Timm, zaginął

Wilhelm Winkler, poległ 19. 2. 1943

Emil Witt, poległ 31. 12. 1941 w Rosji

Hermann Witt, od 19. 12. 1943 zaginiony w Rosji

Cywilne ofiary wojny[3]

Johanna Backe, z domu Heese, zmarła 19. 12. 1946 w obozie dla uchodźców

Paul Beyer, uprowadzony w 1945

Wilhelm Dettmer, zmarł 29. 12. 1945

Berta Firtzlaff, zmarła w grudniu 1945 w transporcie

Gustav Grunwald, zmarł w 1945

Marie Grunwald, zmarła w 1945

Therese Bergin, zmarła 27. 12. 1945 na Rugii

Johannes Haebel, uprowadzony w 1945

Anna Gruhlke, zmarła w 1945 w Gorawinie (Gervin)

Richard Elert, zmarł 8. 8. 1945 na tyfus w Gościnie (Groß Jestin)

Berta Elert, z domu Gruhlke, zmarła 10. 7. 1945 na tyfus w Białokurach (Baldekow)

Martha Klug, zaginęła w 1945

Heinz Klug, zaginął w 1944

Emil Knaack, uprowadzony w 1945

Marie Knaack, z domu Raasch, zmarła w 1945 na tyfus

Vera Knaack, zmarła w 1945 na tyfus

Mathilde Knaack, zmarła w 1945 na tyfus

August Knopp, uprowadzony w 1945, zmarła 24. 3. 1945

Hermann Köhler, zmarł 3. 12. 1945 w Gorawinie

Emil Kress, uprowadzony w 1945

Ilse Kress, z domu Buske, zmarła na tyfus w Gościnie

Hermann Kress, zmarł w 1945 na tyfus w Gorawinie

Helene Kress, z domu Borth, zmarła w 1947 w Rzesznikowie (Reselkow)

Friedrich Kühl, zmarł w 1946 w obozie w Bydgoszczy (Bromberg)

N.N. Ott (Tochter), zmarła w 1945 w Gorawinie

Paul Nienke, zmarł w 1945 w Gorawinie

Minna Krause, z domu Viergut, zastrzelona 25. 3. 1945 we własnym domu

Martha Spaude, zmarła w marcu 1945

Anna Scheunemann, zmarła 17. 6. 1945 w Starninie (Sternin)

Hans Treptow, zastrzelony w 1945 w Gorawinie

Hermann Mielke, popełnił samobójstwo 4. 3. 1945

Elisabeth Mielke, zastrzelona 4. 3. 1945 wraz ze sześciorgiem dzieci przez własnego męża

Paul Salzsieder, popełnił samobójstwo 4. 3. 1945

Meta Salzsieder, z domu Reinke, zastrzelona przez męża 4. 3. 1945

Erika Salzsieder, zastrzelona przez ojca 4.03.1945

Dora Salzsieder, zastrzelona przez ojca 4.03.1945

Joachim Salzsieder, zastrzelony przez ojca 4.03.1945

Therese Salzsieder, z domu Harmann, zastrzelona przez syna 4.03.1945

Otto Schlee, popełnił samobójstwo 4. 3. 1945

Przypisy:

[1] Więcej o pomniku odsyłam do: Tadeusz Dach, Historia pomnika wojennego w Gorawinie; http://ziemiagryfa.org.pl/?p=516 [dostęp 8. 01. 2016]. Opracowano korzystając ze strony http://hennwald.npage.de/gervin-kreis-kolberg-koerlin/gefallene-der-weltkriege.html [dostęp 8. 1 . 2016].

[2] Opracowano korzystając ze strony http://hennwald.npage.de/gervin-kreis-kolberg-koerlin/gefallene-der-weltkriege.html [dostęp 8. 1 . 2016].

[3] Opracowano korzystając ze strony http://hennwald.npage.de/gervin-kreis-kolberg-koerlin/zivile-opfer-des-weltkrieges.html [dostęp 8. 1 . 2016].

]]>

Oznaczyliśmy pomnik w Dargosławiu

Tue, 28 Jul 2015 20:46:46 +0000

Realizując drugi ze zdobytych grantów Fundacji Banku Zachodniego WBK, członkowie Stowarzyszenia Historycznego Pamięć i Tożsamość oznaczyli tablicą informacyjną pomnik wojenny znajdujący się przy kościele w Dargosławiu. Zachęcamy do zapoznania się z historią pomnika, będącego jednym z nielicznych pozostałych w naszym regionie.

]]>

W Brojcach oznaczono pomnik wojenny

Mon, 22 Jun 2015 19:31:02 +0000

Realizując drugi ze zdobytych grantów Fundacji Banku Zachodniego WBK, członkowie Stowarzyszenia Historycznego Pamięć i Tożsamość oznaczyli tablicami informacyjnymi pomnik wojenny na cmentarzu komunalnym w Brojcach. Na terenie gminy znajduje się ich aż pięć. Pomniki zostały wzniesione w latach 20. lub 30. XX wieku. Miały one na celu uczczenie mieszkańców danej miejscowości poległych na frontach I wojny światowej, zwanej wówczas Wielką Wojną. Zbiórki funduszy na ten cel prowadzono wśród mieszkańców, a wykonawcami pomników byli lokalni artyści i firmy kamieniarskie. Stawiano je zazwyczaj w miejscach eksponowanych. W małych miasteczkach i wsiach były to cmentarze przykościelne, śródpolne, centralne place, rozwidlenia dróg, kościoły i parki dworskie. Oprócz upamiętnienia nazwisk poległych i dat ich śmierci miały one wyrażać żal i ostrzegać przyszłe pokolenia przed okropieństwami wojny. Częstym motywem umieszczanym na pomnikach są Krzyże Żelazne, hełmy, miecze, orły, liście dębowe i laurowe oraz bagnety. Ważnym elementem kompozycyjnym była zieleń otaczająca pomniki. Sadzono przy nich najczęściej, od jednego do kilkudziesięciu, drzew. Najczęściej były to dęby, zwane „dębami Wilhelma” (symbolizujące świętość i wieczność natury oraz siłę, szlachetność i sławę); lipy (oznakę pokoju), a także żywotniki zachodnie (tuje), rośliny śmierci odstraszająca złe moce.

W okresie powojennym częstą praktyką było ich wywracanie, wysadzanie, tłuczenie (demontowanie) tablic. W wielu przypadkach zaadaptowano je, poprzez usunięcie elementów dekoracyjnych, na podstawy pod figury m. in. Matki Boskiej, Jezusa oraz krzyże, a także przerabiając na komunistyczne pomniki propagandowe. Dzięki zdobytemu finansowaniu zachowane do dziś pomniki, upamiętniające dawnych mieszkańców Gminy Brojce, nie będą anonimowe.

Tekst: Jacek Kuczkowski

Projekt graficzny tablic: Artur Wabik

]]> http://ziemiagryfa.org.pl/w-brojcach-oznaczono-pomnik-wojenny/feed/ 0 Pomnik wojenny z brojeckiego cmentarza http://ziemiagryfa.org.pl/pomnik-wojenny-z-brojeckiego-cmentarza/ http://ziemiagryfa.org.pl/pomnik-wojenny-z-brojeckiego-cmentarza/#comments Sun, 03 May 2015 20:04:26 +0000 http://ziemiagryfa.org.pl/?p=967

Historia pomnika wojennego w Gorawinie

Wed, 19 Nov 2014 19:57:14 +0000

Autor: Tadeusz Dach

W okresie międzywojennym, obok kościoła, został wybudowany pomnik upamiętniający niemieckich mieszkańców wsi poległych podczas I wojny światowej. Podobne pomniki stawiano w większości okolicznych miejscowości.

Pierwotnie składał się z trzech brył ustawionych piętrowo na podstawie. Na bryle zasadniczej znajdowała się tablica inskrypcyjna, na której wyryte były nazwiska żołnierzy niemieckich poległych na frontach I wojny światowej, którzy byli mieszkańcamiwsi. Powyżej umiejscowiony był kamień ozdobiony girlandami liści i rozetami. Całość wieńczył wizerunek Krzyża Żelaznego.

Ciekawa jest późniejsza historiatego pomnika, już po zakończeniu II wojny światowej. Niemały udział w niej ma mieszkaniec Gorawina Gustaw Dach. Mieszka on tu na stałe od 1952 roku. Jak twierdzi, od początku podobała mu się bryła pomnika. Pamięta, że na początku lat pięćdziesiątych ( około 1953-1955) trwała akcja saperów w okolicznych miejscowościach, gdzie wysadzano takie pomniki, aby zatrzeć ślady niemieckich mieszkańców tych ziem. Wspólnie z innym mieszkańcem Gorawina, Dionizym Malarewiczem (razem pracowali w miejscowym PGR), postanowili w nocy rozbić pomnik i uratować jego bryłę przed wysadzeniem. Nad ranem, długimi drągami, przewrócili górną część pomnika. Do wykopanego obok dołu wrzucili część środkową z tablicą oraz krzyż żelazny, który zwieńczał pomnik. Zostawili na wierzchu dolną bryłę pomnika oraz jego zwieńczenie ozdobione girlandami z liści. Saperzy, którzy przyjechali następnego dnia, nie mieli co już wysadzać. Po tych wydarzeniach, nikt z mieszkańców nie podnosił sprawy braku czy też zdekompletowania pomnika.

Obecnie, mało kto pamięta, jak wyglądał pomnik, zaraz po wojnie. Wszyscy się przyzwyczaili do jego obecnego wyglądu i stojącej na nim figury Jezusa Chrystusa.

Czy warto dziś wydobyć leżące w ziemi części dawnego pomnika? Można by sobie zadać pytanie, po co i dla kogo? Może kiedyś znajdzie się miejsce na postawienie takich pamiątek po dawnych mieszkańcach tych ziem –Niemcach. Pewnie też obecnie przedstawia on większą wartość pamiątkową dla byłych mieszkańców wsi, niż dla obecnych. Sam Gustaw Dach mówi, że możnaby wydobyć pomnik z tablicą poległych i postawić np. na cmentarzu.

Redaktor z „Głosu Pomorza”, Ewa Dubois, która opisała historię pomnika w artykule „Pamiątka po Niemcach leży w ziemi”(„Głos Pomorza”, 18-20.11.2005 r.), cytuje wypowiedź historyka ze Stargardu Szczecińskiego:

„Andrzej Birca podkreśla, że takie pamiątki nie są objęte przepisami o ochronie dóbr kultury (tak jak cmentarze wojenne czy zabytki ruchome). Decyzja co z nimi zrobić należy wyłącznie do mieszkańców i właścicieli terenu. W latach pięćdziesiątych i później, praktycznie do roku 1989, takie pamiątki kojarzono jednoznacznie z faszyzmem – mówi historyk. Dziś zmienia się to nastawienie. Ujawnienie takich obelisków nie jest już kalaniem polskości tych ziem, ale dokumentowaniem miejscowej historii.”

Dzięki informacjom zawartym na stronach „Gemainde Gervin” H. Raascha, poniżej prezentujemy wykaz poległych mieszkańców:

Opracował Tadeusz Dach na podstawie:

– wspomnień Gustawa Dach,

– art. E. Dubois „Pamiątka po Niemcach leży w ziemi”– „Głos Pomorza” z 18-20.11.1005 r.

– informacje ze strony pn.”Pomniki i tablice upamiętniające żołnierzy poległych w latach 1807- 1945 z terenu Pomorza Środkowego”

– zdjęcie pomnika z przed II wojny światowej pochodzi z książki : M.Vollack, Das Kolberger Land, Husum 1999, ze zbiorów Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu

]]>

Impregnacja pomnika wojennego na cmentarzu w Brojcach

Thu, 06 Nov 2014 23:29:31 +0000

Od czasu oczyszczenia pomnika wojennego w maju 2014 roku zostały podjęte jeszcze dwie ważne inicjatywy mające na celu przywrócenie mu dawnego wyglądu oraz zabezpieczenie go przed niszczeniem. Jacek Kuczkowski podjął sie odmalowania liter, będących w oryginale pomalowanych czarną farbą. Ponadto, Janusz Kleszcz, Łukasz Goszczyński i Jacek Kuczkowski zaimpregnowali pomnik środkiem hydrofobowym chroniącym beton i kamień przed działaniem wilgoci.

Poniżej relacja fotograficzna z impregnacji pomnika:

Autor zdjęć: Jacek Kuczkowski

]]>